دسته: جغرافیا مفاهیم و مطالعات اولیه 1 مفاهیم و اشكال جهانگردی جهانگردی Tourism عبارت از فعالیتهای افرادی كه برای استراحت، كار و دیگر دلایل به خارج از محیط خویش سفر كرده و حداكثر برای یكسال متوالی در آنجا اقامت می كنند 11) اشکال جهانگردی در مورد هر كشور مشخص اشكال زیر از جهانگردی را می توان از هم متمایز ساخت الف) جهانگردی بو
قیمت فایل فقط 8,900 تومان
جهانگردی
جهانگردی Tourism عبارت از فعالیتهای افرادی كه برای استراحت، كار و دیگر دلایل به خارج از محیط خویش سفر كرده و حداكثر برای یكسال متوالی در آنجا اقامت می كنند.
1-1) اشکال جهانگردی:
در مورد هر كشور مشخص اشكال زیر از جهانگردی را می توان از هم متمایز ساخت:
الف) جهانگردی بومی: افراد مقیم یك منطقه كه تنها در داخل همان منطقه سفر می كنند. (domestic tourism)
ب) جهانگردی دورن مرزی : افراد غیر مقیم یك منطقه که در همان منطقه سفر می كنند. (inbound tourism)
ج) جهانگردی برون مرزی : افراد مقیم یك منطقه كه به منطقه ای دیگر سفر می كنند. ( outbound tourism)
د) جهانگردان داخلی: جهانگردی بومی ودرون مرزی را در بر
می گیرد (internal touism)
هـ ) جهانگردی ملی: جهانگردی بومی و برون مرزی را شامل می شود. Natinal tourism))
و) جهانگردی بین المللی : شامل جهانگردی درون مرزی و برون مرزی (international tourism)
به بیانی دیگر تمام مسافرانی (travelers) كه به جهان گردی
می پردازند دیدارگر visitorers اطلاق می شود. دیدارگر نیز بر حسب گذراندن حداقل یك شب دراقامتگاه خصوصی یا عمومی محل مورد بازدید به شرح زیر طبقه بندی میشود.
2-1) انواع جهانگردی و انگیزه جهانگردان
جهانگردی عموما باهدفی خاص صورت میگیرد و شناخت انواع جهانگردی بر اساس اهدافش در بحث انگیزش جهانگردی حائز اهمیت است. انگیزة جهانگردان را در شش نوع می توان طبقه بندی كرد:
الف - جهانگردان قومی: این نوع جهانگردی به منظور مشاهده سبك زندگی افراد بومی واقوام مختلف سفر می كنند و فعالیتهای رایج آن شامل دیدار از منازل افراد بومی، حضور در اعیاد و جشنها و یا شركت در مراسم مذهبی آنهاست.
ب - جهانگردی هنری: آشنایی با هنر ملل دیگر مهمترین هدف این جهانگردی است . شناختن هنرهای دستی، موسیقی، تماشای تئاتر و نمایشهای ملل و اقوام مختلف از فعالیتهای مورد علاقة چنین جهانگردان است.
ج - جهانگردان تاریخی : بازدید از موزه ها ، مساجد، كلیساها و ابنیه تاریخی كه خود یادآور شكوه و عظمت مناطق باستانی است از فعالیتهای ویژة این جهانگردان می باشد.
د - جهانگردان طبیعت گرا: سفر به نقاط دور دست تایافتن مكان مورد علاقه (مانند جهانگردان قومی) وتاكید بر جاذبه های طبیعی ومحیطی از فعالیتهای جهانگردان طبیعت گراست. این جهانگردان علاقمند به شگفتیهای جهان چون آبشارها، جنگلها، كوهستانها، دریاچه ها و سایر جاذبه های طبیعی هستند و فعالیتهای آنان شامل دیدار از چنین محیطها و لذت بردن از جلوه های طبیعت است.
هـ جهانگردان تفریحی : هدف اصلی این جهانگردان استراحت و تفریح است و سفر به مناطقی با تسهیلاتی برای بهره برداری مورد توجه آنان بشمار می رود.
و - جهانگردان كاری : مقصود اصلی چنین جهانگردانی انجام بخشی ازحرفه و كار خود در مقصد بوده و چنین جهانگردان می كوشند تا فرصتهای دیگری فراهم نمایند تا ضمن بهره گیری ازمسافرت به تفریح و تفنن و استراحت نیز بپردازند.
فرهنگ ازنظر علم مردم شناسی مجموعه ای ازشناخت ها ، اعتقادات و ارزشها و تعلیمات اجتماعی را در بر می گیرد و همزمان شیوه های رفتاری مردم را نیز شامل می شود. جشنها و مراسم مردمی ، مطالعه ، دیدن فیلم ، ورزش و … همگی جزء رفتارهای مردمی اند . جملگی این رفتار ها كم و بیش به یك آموزش عمومی ونوعی ازصنعت تبدیل شده‌اند. جهانگردی نیز به نوبة خود یكی از شیوه های فرهنگی مربوط به رفتارهای مردم است و میدان فعالیت و حوزة عمل آن هر لحظه در حال گسترش و تكوین است. در حقیقت می توان ادعا نمود كه تمامی فرهنگها به بخشی ازجهانگردی منتج می شوند.
شیوه تازه زندگی تحمیلی، جهانگردی را بعنوان ضرورتی محسوس و حتمی برای حیات فیزیكی و روانی ارائه نموده است كه از علت یابی و انگیزه های كلی آن ناشی میشود. اگر انگیزه های و علت یابی ها پاسخگوی نیازهایی چون نیاز به سیاحت ، امنیت، آزادی و خود تاییدی باشد می توان علل جهانگردی را در موارد زیر جمع بندی كرد:
جهانگردی به معنی اخص كلمه با در اختیار بودن «ایام فراغت» ارتباط مستقیم دارد. اوقات فراغت نمایانگر فضایی از فعالیت فردی و جمعی است كه معمولا ازسایر فعالیتها برتر نمی باشد، بلكه مجموعه ای از تفرجهاست. با اینهمه گفتنی است كه ایام فراغت سرمایة عظیمی است برای افراد و جامعه. جهانگردی موقعیتی است كه جوابگوی یك سلسله نیازهای فردی و اجتماعی است و از طریق منشاء اصلی خود «جامعه صنعتی» مورد تایید است. در حقیقت جامعه صنعتی بر روی زندگی اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و مذهبی انسان تاثیر عمیق گذاشته است و یكی از مهمترین این تحولات اشاعة جهانگردی فردی و گروهی است. بزبان ساده تر جهانگردی را می توان در قالبهای زیر مشخص نمود:
الف- بعنوان موقعیتی برای گذراندن تعطیلات به منظور بازیابی انرژی از دست رفته كه ایام فراغت نیز ضرورت خویش را در قالب آن می نمایاند. علاوه بر آن بعنوان عامل ایجاد تعادل وتوازن نیز متجلی می گردد كه این پدیده چه از طریق ایجاد تعادل در نوع كار و چه از طریق فرار از زندگی متشنج و توانفرسا خود نمایی میكند . بدینسان معلوم میشود كه جهانگردی مستقیماً و بموازات گسترش و توسعه ، «صنعت» و «خدمات» پیشرفت كرده است.
ب- بعنوان موقعیتی در جهت رشد فرهنگی كه جهانگردی سازمان یافته موقعیت معتبر و والایی در جهت رسیدن به اهداف فرهنگی است، زیرا جهانگردی همزمان پذیرنده و آوردنده ارزشها و معیارهای جدید ومدرن است.
طی سالهای اخیر ، جهانگردی روستایی بعنوان یك پدیدة قابل اعتنا در صنعت جهانگردی مطرح شده است . اما گسترش آن در كشورهای مخلف باید با درنظر گرفتن زمینه های مناسب و انجام كارهای تحقیقاتی صورت گیرد.
روستاهای كشور از نظر موقعیت و امكانات بالقوه و بالفعل درسه گروه به شرح زیر قابل تعریف هستند:
- گروه اول روستاهایی هستند كه به لحاظ موقعیت خاص جغرافیایی مورد توجه هستند.
- گروه دوم روستاهایی هستند كه دارای امتیازات قابل توجهی ازنظر جاذبه های سیاحتی هستند، اما به لحاظ موقعیت جغرافیایی در معرض بازدیدهای مستمر از سوی شهر نشینان قرار نمی گیرند.
- گروه سوم روستاهایی را تشكیل می دهند كه خود و یا
منطقه ای كه درآن قرار دارند دارای جاذبة سیاحتی بوده و از این رو بقولی مورد لطف جوامع شهری و به تعبیری درمعرض تخریب اجتماعی و زیر بنایی ناشی ازدادو ستد های تعریف نشدة شهر نشینان قرار دارند.
4-2) جهانگردی و آب وهوا
- بدون شك كشورهایی كه جاذب توریست هستند در فصول معینی برای جهانگردی مناسبند. درحقیقت آب و هوا باعث فصلی بودن پدیده جهانگردی است. آب وهوای درزندگی اقتصادی، اجتماعی وجهانگردی موثر می باشد و در فصولی كه آب و هوا مناسب است جاذبة جهانگردی بیشتر است .
- كشور ایران با واقع شدن درعرض جغرافیایی میانه دارای آب و هوای معتدل و مناسب بوده و با داشتن جذابیت های متنوع از جمله كشورهای مهم در جذب توریست و جهانگرد بشمار می رود.
5-2) تاریخچه و بررسی ، صنعت توریسم در ایران
ایران از لحاظ صنعت توریسم به معنای اعم و جهانگردی در منطقه خاورمیانه به معنای اخص موقعیتی حساس و ممتاز را دارا بوده و از قدیم الایام همواره مورد توجه جهانگردان بوده ا ست.
اسناد و مدارك موجود نشان دهندة این مطلب است كه از دوران پیش از اسلام بعضی ازیونانیان و رومیان به ایران سفر می كردند. اما تا قبل از جنگ جهانی دوم، جهانگردی در ایران چندان رونقی نداشته ومحدود به سیاحان و نویسندگانی بود كه برای مطالعه و یا تحقیق به ایران سفر می كردند و از خود آثاری به نام «سفرنامه» به جای می گذاشتند
پس از جنگ جهانی دوم بعلت ایجاد راههای ارتباطی و وسایل مسافرت و دیگر تسهیلات توریستی، ایران بصورت یكی از كشورهای پذیرایی جهانگردان خارجی درآمد.
ایران كشوری چهار فصل با وسعتی در حدود 165 هزار كیلومتر مربع و با آب وهوایی متنوع و گوناگون از لحاظ جاذبه های توریستی یكی از 10 كشور بزرگ جهان محسوب می شود.
ایران از تاریخ و فرهنگی بسیار كهن برخوردار بوده و هر نقطه از آن دارای جاذبه های توریستی بسیار است كه با برنامه ریزی و ایجاد امكانات درجهت توریست می توان همه ساله درآمدهای بسیاری از این صنعت بدست آورد.
الف - تعادل فرهنگی بین كشورها
ب - تحكیم روابط بین كشورها
ج - كسب در آمد اقتصادی
د - الگوی توسعة مناطق محروم در مناطقی كه به لحاظ كشاورزی و صنعتی اشباع شده اند برای تامین اشتغال نیروی بیكار می توان جهانگردی را بسط داد.
هـ) توزیع عادلانة ثروت : با گسترش جهانگردی ، درآمد كشورهای توسعه یافته به كشورهای در حال توسعه منتقل میشود.
و ) پر كردن اوقات فراغت
ز) اشتغال زایی
3) اوقات فراغت و تفریح
1-3) مفهوم اوقات فراغت وارزیابی آن
فرهنگ جامعه شناسی ما «اوقات فراغت» را چنین تعریف میكند . فراغت عبارت است از وقت آزادی كه پس ازانجام وظایف واعمال زندگی بدست می آید. اوقات فراغت را گاه اوقات آزاد و گاه اوقات بیكاری و یا فرصت و زمانی كه پس از انجام رسانیدن كار و شغل روزانه باقی می ماند دانسته اند.
فراغت فعالیتی است كه صرفنظر از وظایف شغلی خانوادگی ، اجتماعی فرد به میل خود و بمنظور استراحت و تجدید قوا و سرگرمی و یا وسیع تر ساختن دانش واعمال استعدادهای خلاقة وجودش به انجام آن می پردازد . در اوقات فراغت فرد همان
می كند كه می خواهد درواقع این گفته بیش از تمام تعاریف بالا معنی اوقات فراغت را روشن می سازد.
اوقات فراغت الزاما به معنی افزایش ایام تنبلی و بیكاری تعبیر نمی شود بلكه موقعیتی است برای «تبادل حقیقی و موثر كمال انسانیت» فرد می تواند در پاره ای از این لحظات آزادانه در جهت ترقی خویش و بهبود شرایط همگان نقش سازنده را ایفا نماید.
در زبان فارسی معمولا بجای فراغت كلمة تفریح را بكار
می برند. از بدست آوردن خوشی و لذت و فراغت به معنای آسایش، آسودگی، استراحت و آرامش بكار رفته است اما این معانی بهیچ وجه مفهوم فراغت نیست و نمی تواند حتی بخش اعظم تعریفی باشد كه از فراغت میشود.
فرانسویها با بهره گیری ازواژه loisir و انگلیسی ها با به خدمت گرفتن لغت leisure اوقات فراغت را چنین تشریح كرده اند:
فرصت و زمانی كه پس از انجام رساندن كار و شغل روزانه به هدف تامین نیازهای انسان باقی می ماند. اوقات فراغت را در چهار دسته میتوان مورد ارزیابی قرار داد:
الف) فراغت یك شیوة رفتار است كه می توان آن را در هر نوع فعالیتی یافت حتی در كار شغلی، مثلا می توان ضمن كاركردن به موسیقی گوش كرد. این دیدگاه بیشتر روان شناسان است تا جامعه شناسانه .
ب) فراغت را می توان تنها نسبت به كار شغلی سنجید و فراغت را به معنی كارنكردن دانست. این دیدگاه اقتصادی فراغت است.
ج) سومین دیدگاه ، اجباری های خانوادگی را نیز از فرا غت مجزا می کند و بهنگام فراغت شخص هم از كار شغلی و هم از كار خانگی آسوده است.
د) چهارمین دیدگاه نسبت به اوقات فراغت بیانگر مدت زمانی است كه بوسیله جامعه برحسب رهایی از اجبارهای شغلی، خانوادگی، مذهبی و سیاسی به فرد اعطا می شود.
پس اوقات فراغت مدت زمانی است كه شخص به استراحت ، برای رفع خستگی، به تفریح برای رفع كسالت و دلتنگی و یا فعالیتهای انتخابی برای رشد وتوسعه ظرفیتهای جسمی و روحی خود می پردازد.
بر اثر كاهش ساعات كار طی سالهای اخیر، تفریح یا اوقات فراغت تبدیل به یك مسئلة اجتماعی گردیده و توجه بسیاری ازمحققان را به خود معطوف داشته است. مطالعات این دانشمندان نشان می دهد مادام كه نتوانستیم به طور عاقلانه اوقات روز افزون بیكاری خودمان را بسر بریم . چه در فرهنگ و چه در شخصیت ما اختلافی روی خواهد داد.
افراد بشر، طبعا همواره مایل به داشتن اوقات بیكاری بیشتر بوده اند. لیكن اینك مواجه با این خطر شده اند كه اوقات فراغتشان بیشتر از آن است كه در خور آنند و بیم آن می رود كه بر اثر عدم توانایی افراد این اوقات به طور عاقلانه خطرات بزرگی برای خودشان و جامعه به وجود آورند و به همین جهت است كه مسئله گذراندن ساعات بیكاری امروز یكی از دشوارترین مسایلی است كه تاكنون اكثر ملل جهان به ویژه باختریان با آن مواجه می باشند.
جرج لوند برگ در كتاب خود به نام «بی كاری و مطالعه آن در حومه» چنین می نگارد: ایام فراغت عبارت از ایامی است كه طی آن ما از روشن ترین و رسمی ترین وظایف خود كه برای انجام شان مزد می‌گیریم و یا اینكه ملزم به انجام آن هستیم آزاد باشیم. مسئله بیكاری بر اثر پیشرفت اختراعات كه بیش از پیش كار انسان را کم كرده اند به وجود آمده ا ست.
تحقیقات عملی روشن می كند كه انسان اوقات بی كاری خود را چگونه با حداكثر استفاده بر سر برد و چگونگی استفاده از اوقات بیكاری تا اندازه ای كیفیت تمدن ملتها را روشن می كند.
هنری پرات فرچایلد ، جامعه شناس خاطر نشان می كند. ما به یك مرحله از مدنیت رسیده ایم كه درآن مفهوم بیكاری مانند روش مانسبت به كار و فلسفه مانسبت به زندگی بایدمورد تجدید نظر كامل قرار گیرد . ایام بیكاری ایامی كه باید به خوشی و تفریح بگذرد تنها زمانی حاصل است كه زندگی را شایسته زندگی كردن می سازد و ایام دیگر را ما تنها ازآن لحاظ تحمل می كنیم كه در غنی ساختن و با ارزش كردن ایام بی كاری و فراغت ما اثر دارند.
همانطوری كه ذكر شد عوامل موثری كه موجب تعیین نوع تفریحات هر ملت و قومی میشود عبارتست از :
الف ) شرایط اقلیمی
ب ) آداب و مذهب
ج ) قوانین و مقررات
در اینجا باید تكنولوژی و ابداعات صنعتی را نیز اضافه نمود چون این عوامل موجب می گردند كه وحدتی در نوع تفریحات درتمام نقاط مختلف دنیا به وجود آید. حال باید مسیر تاریخی هر یك از عوامل فوق را مورد بررسی قرار داد.
محدودیت ها و عوارض طبیعی عامل موثر در تعیین تفریحات می باشند و تغییرات نوع آن راموجب می شوند و شرایط اقلیمی است كه در تفریحات كوه نشینان و مردم سواحل دریا تغییر ایجاد نموده و یا نوع تفریحات ساكنین كنار جنگلها را با هر دوی آنها غیر مشابه ساخته است. البته بشر با ا ستفاده از تكنولوژی توا‌نسته است تا حدی بر این مشكلات فایق آید.
امروزه قیود مذهبی كمتر رعایت شده و تحت نفوذ تمدن غرب تفریحات و ورزشها رایج گردیده است واگر به نیم قرن گذشته توجه گردد. مشاهده می شود در شهرها از استخرهای خانوادگی و یا رستورانهای مدرن و حتی سینما و اغلب و سایل تفریحات مدرن اثری وجود نداشت و جای آنها میدان های شبیه سازی و نمایش و شمایل حجار و پیشوایان دین و تكیه و قهوه خانه هاییكه به وسیله نقالان رونق می گرفت معمول بوده است.
قوانین و مقررات موجود در اجتماع به خصوص آن قسمتی كه مربوط به كار و فرهنگ می باشد، عامل موثری برای ایجاد فرصتهای مناسب برای تفریح كردن به شمار می آید.
در جوامع اولیه تفریحات بستگی كامل بامذهب داشت و غالب اوقات جزیی از مراسم مذهبی بود همین اصول درمورد گذشته بسیاری از ملل متمدن و حتی در مورد بسیاری از جوامع روستایی و طایفه ای امروزی نیز مصداق دارد و دربسیاری از موارد در جوامع شهر نشین ارتباط بین تفریح و مذهب مشهود است.
از دیر زمان كاروان ها و جشن های مذهبی توام با بازی و آواز و رقص و نمایش و مراسم سرور و شادمانی بوده و از این راه برای تفریح و سرگرمی توده ها امكانات فراوان به وجود آمده است. اجرای مراسم به خصوص برای خاطر حوادث مهم زندگی خانوادگی یا اجتماعی از قبیل تولد، به سن بلوغ رسیدن ، ازدواج ، مرگ، بذر افشانی ، درو ، شكار غالبا جنبه مذهبی به خود می گیرد و فرصتی برای تفریح و ابراز نشاط و شادمانی به افراد عامی می‌دهد. اما استفاده از ساعات بی كاری بر طبق نقشه منظم قبلی برای تفریح و خوشگذرانی، تنها در جوامعی كه پیشرفت كامل كرده‌اند و منقسم به طبقات مختلف اجتماعی است وجود دارد و در چنین جوامع نیز تنها طبقات مهم و ممتاز می توانند از این تفریحات بهره مند گردند .
تنها پس از شروع انقلاب صنعتی و پیدایش دموكراسی نوین بود كه تفریح و سرگرمی جزو زندگی مردم عادی قرار گرفت. انقلاب صنعتی موجب آن گردید كه اوقات بی كاری و استراحت توده ها افزایش یابد. گذشته از این دموكراسی با اشاعة اصل مساوات بین افراد یك جامعه سدهای موجود بین اشراف و طبقة عادی را در هم شكست و فعالیتهای تفریحی و مخصوصا ورزش، اهمیت بیشتری در زندگی تودة مردم كسب كرد واینك ، ورزش و تفریح ، جزو حقوق مسلم افراد محسوب میشوند.
پیشرفت و توسعة خارق العاده بازی های قهرمانی یكی از پدیده‌های جالب تفریحات جدید بشمار می رود. اگر چه تعلیم ورزش در اوایل قرن گذشته آغاز شد، لكن تنها در سالهای اولیه این قرن بود كه این نوع تفریح جنبة عمومی یافت. شرایط نوین اجتماعی ، مساعد برای تعلیم ورزش بود. لیكن بایستی در روش مردم نسبت به تفریحات نیز تغییراتی روی دهد و اینك این تغییرات صورت نگرفته است . به تدریج عموم مردم حتی كسانی كه ورزش را به منزلة اتلاف وقت و حتی كاری مكروه می دانستند پی بردند كه تفریح جسمانی و ورزش فعالیت مطبوع وحتی لازم و ضروری برای انسان است.
در جوامع انسانی تفریح به انواع و اقسام گوناگون صورت میگیرد بطوریكه هدف برخی از فعالیتهای تفریحی استراحت جسمانی است و حال آنكه مراد بعضی دیگر رهایی بخشیدن مازاد قوای بدنی و رهایی ازیكنواختی و كسالت روزمره زندگی و خشونت ولذت حواس و ارضای ذهن است. همچنین هدف برخی از فعالیتهای تفریحی بدست آوردن یك نوع امتیاز است.
حتی در ابتدا یی ترین جوامع بشری نیز انواع تفریحات وجود دارد. خواب كه شاید ساده ترین شكل استراحت باشد. قسمت اعظم وقت ملل اولیه را می گیرد و در میان آنان خواب تنها جنبة بی حركت ماندن و تنبلی ندارد بلكه ناشی از احتیاج مبرم به استراحت پس از كار دشوار و گذراندن وقت به طور مطبوع و فرار از كسالت است. مسابقه و ورزش و انواع بازی نیز میان آنان رونق كامل دارد و آنانرا در رها ساختن نیروی ذ خیره شده جسمانی یاری می كند.
مللی كه دارای سطح فرهنگ بالاتری هستند، برای لذات حواس شامه و لامسه به وسایل دیگر متوسل می شوند. چنانچه عطریات به كار می برند و از اجناس نرم و لطیف استفاده می كنند. افراد كلیه جوامع اعم از ابتدایی یا متمدن برای لذت حس بینایی و شنوایی از هنر استفاده می كنند.
بررسی کالبدی آذربایجان
1) ساختار طبیعی
فلات آذربایجان به منزلة كاسه فولادین مضر سی است كه دیواره های آن را رشته جبال مرتفع و مستور از برف آرارات ازشمالغرب و رشته های پراكنده و نامنظم ارسباران و قوشادا غ و سبلان از شمال شرق و رشته بزغوش از شمال شرق و قافلانكوه ازشرق و جنوب شرق ورشته كوه سهند ازجنوب و دریاچه ارومیه در غرب در برگرفته اند.
موقعیت جغرافیایی آذربایجان و قرار گرفتنش بر سر راههای غرب وشرق و به عبارت دیگر اروپا و كناره های دریای سیاه و مدیترانه از یك سو، واز جنوب و شمال، یعنی بین النهرین و قفقاز ازسوی دیگر زمین مساعد و مناسبی برای پیشرفت اقتصادی این منطقه فراهم آورد.
آذربایجان شرقی نیز قسمت بزرگی از فلات آذربایجان را شامل می شود كه حدود 71% این منطقه نواحی كوهستانی و دریاچه ها واراضی غیر قابل استفاده و 29% دیگر آن اراضی قابل بهره برداری است.
سرزمین پهناوری كه امروز آذربایجان نامیده میشود و قسمتی از آن بنام آذربایجان شرقی در گوشة شمالغربی كشور ایران واقع است، دارای سابقة تاریخی درخشانی بوده و با توجه به شرایط طبیعی و جغرافیایی ممتاز از مناطق حاصلخیز و پر بركت بشمار می رود و یكی از مهدهای قدیمی تمدن و مردم آن آفرینندة فرهنگ پر بار و ذیقیمت مادی و معنوی در روند تكامل تاریخی بوده كه این خود هدیة گرانمایه ای به گنجینة تمدن و فرهنگ جهانی است.
بطور كلی می توان گفت آذربایجان برای پیشرفت زندگانی مادی و معنوی ساكنان خود دارای شرایط رویهم رفته مناسبی بوده و در پرتو همین شرایط، این خطه یكی از كانونهای كهن تمدن بشری بشمار می رود.
سازندگان ، هنرمندان ، دانشمندان و اندیشمندان برجسته ای ازاین سرزمین برخاسته اند و آثار گرانبهایی ازخود به یادگار گذاشته اند. اگر از زندگی پیشینیان اسناد مكتوبی بجای نمانده اما یادها و خاطره ها بسیار است. اگر از شیوة زندگی، رفتارها و عادات مردم كهن سندی در دست نیست، ولی رد پاها، نشان از حركت و زندگی دارد و بی گمان آثار تاریخی رد پای تمدن و فرهنگ اقوامی است كه باهنر و معماری پیوندی ناگسستنی داشته اند.
2) ساختار مصنوع
استان آذربایجان شرقی با قدمتی كه به قرن هشتم قبل از میلاد می رسد و بر غم محدودیت جغرافیایی و اقلیم بسیار سرد زمستانی بعلت موقعیت های ممتاز و ویژه اش درای منابع و
جاذبه های توریستی بالفعل و بالقوة در خور توجهی است و همواره مورد توجه جهانگردان و كشور گشایان بوده است و همین امر اهمیت بخصوصی به این استان و مركز آن شهر تبریز بخشیده است. جاذبه های طبیعی استان در اكثر موارد كم نظیر و منحصر به فرد است. جاذبه های تاریخی و باستانی نیز به اعتبار قدمت و آثار متعدد واجد ارزشهای قابل توجه توریستی است. سراسر این استان ازوجود قطبهای گردش طبیعی چون آسیاب خرابه ، كندوان، دریاچه توریگل وآثار تاریخی با ارزش مانند بازار تبریز و صنایع دستی بی همتا مانند فرش و سوغاتیهای معروف، فرآورده های چرمی و غذایی غنی است.
منابع و جاذبه های توریستی مهم استان آذربایجان شرقی بشرح زیر دسته بندی میشوند:
جاذبه های طبیعی استان آذربایجان شرقی و نه تنها واجد ارزشهای منطقه ای و ملی می باشند بلكه در برخی موارد نیز ازاهمیت بین المللی برخوردارند، و بعنوان جاذبه هایی با پتانسیل مناسب تشخیص داده میشوند. در این را بطه می توان به روستای كندوان در دامنه سهند با سبك زندگی به شیوة غار نشینی و آب معدنی درمانی و خانه های كله قندی باستانی آن محل، همچنین جزیرة اسلامی در 35 كیلومتری تبریز، كناره های دریاچه ارومیه و دامنة كوههای سهند و مقبره و مسجد عون بن علی در قلة كون عون بن علی واقع درشمال شهر تبریز اشاره كرد. درمعرفی سایر قطبهای گردشی طبیعی این استان میتوان به موارد ذیل اشاره نمود :
1- دریاچه قوریگل با كمپینگ استراحتی آن در 43 كیلومتری جادة بین الملل تبریز – تهران قرار دارد كه درقسمت بیشتر آب تالاب ازكف آن می جوشد، علاوه بر پرورش ماهی محل استراحت اردكهای وحشی نیز است. كمپینگ در كنار تالاب در دامنة كوه شبلی در محوطة باغ بزرگی با هوای لطیف و خنك قرار دارد.
2- ائل گولی با حوضچة بزرگ پرآب با بنای تاریخی وسط آن و كمپ استراحتی در باغ اطراف استخر، در جنوب شرقی تبریز واقع است .
3-آسیاب خرابه باآبشارهای روح بخش و طبیعت زیبای آن در نزدیكی جلفا قرار دارد.
4- قلعه بابك كه روزگاری دژ محكم بابك خرمدین، آزادیخواه آذربایجانی بود بر فراز قلة كوه مشرف به جنگلی زیبا قرار دارد.
5- دره لیقوان، درة پیام دامنه های سهند، جنگلهای كلیبر، آب گرم های معدنی درسراب و بستان آباد، دریاچه های طبیعی واقع در ارتفاعات سهند و سبلان از دیگر جاذبه های گردشی این استان هستند.
وجود جاذبه های متعدد تاریخی و فرهنگی درنقاط مختلف استان آذربایجان شرقی كه دارای ارزشهای ملی و جهانی هستند مبین نوعی اهمیت توریستی می باشد كه با ارزشمند كردن آنها می توان بر تعداد توریسم داخلی و خارجی در این استان افزود. از مهمترین آثار باستانی و با ارزش استان آذربایجان شرقی بازار پر رونق تبریز است كه با وسعتی در حدود یك كیلومتر مربع و قدمتی بیش از چند صد ساله نمونه با ارزش و كاملی ازمظاهر و معماری مشرق زمین است.
مسجد كبود تبریز متعلق به سال 870 هـ.ق با تنوع دركاشیكاری به سبك معرق وظرافت و رنگ كاشیكاری نیلگون آن به فیروزه اسلام شهرت دارد.
مسجد علیشاه یا ارك تبریز با بنایی عظیم و دیدنی كه از قرن هشتم هجری تا كنون با وجود زلزله های مهیب با قامت راست ایستاده و در قلب شهر تبریز جای گرفته است.
مسجد جامع تبریز درجنب بازار تبریز، مقبره شعرا ( آرامگاه سرداران و شاعران آذربایجان ) و مسجد سید حمزه در جوار آن، ساختمان شهرداری تبریز و برج ساعت آن، بقعه صاحب الامر و مجموعه اكبریه در جوار آن، بقعه عون بن علی بر فراز كوه سرخابی رنگ سرخاب ، تبریز ، گنبد سرخ و گنبد غفاریه و برج دوار و غار كبوتر درمراغه ، كلیسای زیبای سنت استپانوس در جلفا مقبره شیخ شهاب الدین در اهر و بسیاری مساجد جامع ، تكایا كاروانسراها و از آثار باستانی ارزشمند استان آذربایجان شرقی به شمار می روند.
همچنین شهر تبریز بر اساس مصوبه شورای عالی معماری و شهر سازی ایران بعنوان یكی از شش شهر تاریخی و فرهنگی ایران به ثبت رسیده است که در این رابطه میتوان به خانه مشروطیت ( میراث فرهنگی تبریز) خانه امیر نظام ، خانه شربت اوغلی (فرهنگسرای تبریز) نیز اشاره كرد.
3) ساختمان اجتماعی
1-3) مردم شناسی آذربایجان
بی تردید هر زمان كه از آذربایجان نام برده شود خصلت مردمان و طبیعت آن محور گفتگوها خواهد بود. آذربایجان در جای جای تاریخ ایران نقش تعیین كننده داشته و در بسیاری ازمقاطع جان پناهی برای مبارزان علیه ستم بوده است و تاریخی سراسر مبارزه و سرافرازی دارد.
آذربایجان در فعالیت های سیاسی همواره بعنوان یك عنصر مهم مطرح بوده و مردم غیور آن در تشكیل نهضت ها و قیامهای تاریخی تاثیر بسزایی داشتند.
مردم آذربایجان دارای فرهنگ و اعتقادات و تعصبات خاص مربوط به خود می باشند و هر یك از باورها و پندارها و حتی افسانه ها و فولكلور این خطه دارای ارزش واعتبار زیادی از نظر تاریخی و فرهنگی می باشد. از نظر آداب و سنن و ویژگیهای فرهنگی در آذربایجان و اعتقاداتی كه در میان مردم این خطه وجود دارد می توان به جایگاه ویژه اوزان ها و اسلاف آشیقها كه در برگیرنده كلیه ارزشهای هنری این سامان بشمار می روند اشاره كرد.
اوزان ها (ozân) این رامشگران مردمی و اسلاف آشیقها (Ashig) دل خلقی را با هنر خود در مشت گرفته و همچون حكیم قبایل و دانای قوم و زبان تیز و بران ایل و تبار، وظیفه ای بس خطیر را سالهای سال به انجام رسانیده اند.
اوزان ها هنرمندان چند جنبه ای بودند و در ادوار اولیه اوزان تنها هنرمندی بود كه خلق را با انواع هنرها سرگرم می كرده است، با گذشت زمان هنرهای دیگری چون نوازندگی، نقالی، هنرپیشگی، و… از بطن این هنر واحد زده شده و هر كدام را ه مستقل رشد خود را ادامه داده اند.
اوزان كه اوزانچی، یانشاق Yânshâq و ارساق Vârsâq وده ده نیز نامیده می شد، بتدریج در حوالی قرن نهم هجری جای خود را به آشیق می دهد. آشیق كه شاعر ساز و شاعر خلق است در بین اكثر اقوام آسیای میانه با نامهای متفاوت نامیده میشود كه در حقیقت خلف اوزان ها بشمار می‌رود.
آشیق ها یكی از عوامل عمده خلق و آفرینش و حفظ و اشاعه ادبیات شفاهی و سنتهای پایدار آذربایجان هستند. آنها علاوه بر خواندن و نواختن شعر وآهنگ وتعریف و اجرای داستانهای حماسی قهرمانی وعاشقانه مانده از استادان گذشته ، خود نیز شعر می سراینده آهنگ می سازند و داستان می پردازند.
درمورد باور مردم آذربایجان به هنرمندان همین اشاره بس كه این سنت دیرپا هنوز هم كه هنوز است در جای جای این سرزمین رواج دارد و از آنها بعنوان هنرمندان واقعی آذربایجان كه ریشه در دل مردم آن دارند یاد میشود.
4) ساختار اقتصادی
1-4) سود حاصل ازجهانگردی وتاثیر آن بر اقتصاد بومی منطقه
توسعه مناطق توریستی وجاذبه هایی كه در اینگونه مناطق باید ایجاد نمود تاثیرات عمده ای بر اسكان جمعیت، حمل و نقل و الگوهای فاصله گذاری بین مراكز صنعتی و زمینهای كشاورزی می گذارد. علاوه بر این تاثیر توریسم بر محیط مادی مناطق توریستی هم دارای جنبه ای اقتصادی و هم جنبه های بومی است. اما قبل از پرداختن به جنبه های اختصاصی تاثیر توریسم بر یك منطقه ، باید میزان حد اشباع توریسم در مناطق توریستی دقیقا در نظر گرفته شود. اگر این حد اشباع افزوده گردد مخارج صرف شده برای توریسم از مقدار سودی كه ازاین صنعت عاید جوامع میشود بیشتر خواهد بود. مهمترین مشكلات اشباع توریسم در منطقه عوامل زیر است:
اولین مشكل تشخیص زمین مناسب جهت برآوردن نیازها و مصارف توریستی است دومین مسئله تاثیر صنعت توریسم بر ساختار شغلی محلی است. سهم رو به رشد نیروی كار در صنعت توریسم بكار گرفته شده تاثیر فراوانی بر رشد اقتصادی منطقه ای دارد زیرا اشتغال در صنعت توریسم بسیارسود آور می باشد. مشكل دیگری كه منجر به اشباع توریسم در منطقه ای می شود فشارهایی است كه بر شبكه های خدماتی عمومی منطقه وارد می شود .
علیرغم این مشكلات صنعت توریسم به بالا رفتن تولید ناخالص كشورها كمك شایانی می كند. از دیگر پیامدهای توریسم مدرن رواج خرید و فروش واجاره خانه های ییلاقی است. ساختن
مجموعه هایی تابستانی و زمستانی برای استفاده توریسم ممكن است باعث بوجود آمدن بازار پررونق كار برای افراد بومی شده و به اقتصاد منطقه كمك كند.
بررسی مفهوم یك منطقه جهانگردی و تاثیر منطقه ای آن چهار مسئله اساسی را برای مطالعه لازم می داند:
1- تقاضا برای جهانگردی
2- تحقیق برای یافتن مناطق پذیرش جدید.
3- سازگار سازی پدیده های جهانگردی با اشكال مختلف مناظر و مناطق دیدنی
4- مطالعه شرایط اقلیمی و سطح آسایش منطقه
بر اساس آمارهای مختلف مردم پول وزمان زیادی صرف تفریحات می‌كنند و همچنین ایجاد تفریحگاههای در توسعه اقتصادی و نیز فرهنگ محلی دارای اهمیت بسزایی است بطور كلی اثرات توسعه و گسترش امكانات تفریحی بقرار زیر است :
الف- احیای مجدد كیفیت توریستی منطقه
ب- تصویری از منطقه بعنوان یك مركز اقامتی و تفریحی و بازرگانی
ج- ایجاد جلب توجه بیشتر مردم
د- كمك به اقتصاد محلی
تاثیرات اقتصادی حاصل از ایجاد امكانات توریستی با افزایش بازدیدكنندگان وتولیدات تفریحی ارتباط مستقیم دارد. با در نظر گرفتن این اهداف سرمایه گذاری در جذب بازدید كنندگان تفریحی بسیار موفق خواهد بود. درغیر اینصورت سرمایه گذاری تاثیرات كمی بر اقتصاد محلی خواهد گذاشت. در سرمایه گذاری اولیه با در نظر داشتن مهمترین عامل جذب استفاده كنندگان میتوان نقش واهمیت تفریحات را بر اقتصاد محلی شرح داد كه درصورت جذب استفاده كنندگان خارج ازمنطقه ویا خارج ازشهر و حتی خارج ازكشور ونیز مدت اقامت آنها درمحل و مقدار وقتی كه برای دیدار واستفاده از محل میگذارند بر توسعه اقتصاد منطقه تاثیر خواهد گذاشت. همچنین ورود اقامت كنندگان برای تفریحات و مخارجی كه مجبور به پرداخت جهت هزینه اقامت می باشند و نیز مخارج دیدار كنندگان از منطقه استفاده از امكانات توریستی هر دو به یك اندازه در افزایش اقتصاد منطقه موثر واقع خواهند شد.
درنتیجه با ایجاد امكانات اقامتی - فرهنگی - تفریحی با درنظر داشتن موقعیت های محل مهمترین عامل جذب اشخاص پدید آمده و سازمانهای خدماتی و مغازه ها و بازارهای مختلف نیز می تواند كمك بزرگی جهت جذب توریسم باشد. البته وجود مكانهای خدماتی و تجاری دلیلی برای ایجاد مسافرتهای توریستی و تفریحی
نمی باشد و وجود آنها تنها عرضه تفریحی منطقه را جالبتر نموده و باعث خواهدشد تادیدار كنندگان خرج بیشتری را دراین تفریحات صرف كنند.
2-4) نقش توریسم در توسعه اقتصادی اجتماعی آذربایجان
با توجه به معنای منابع توریستی كشور صنعت توریسم هیچگاه به توازن مطلوب دست نیافته و همواره حجم توریسم و ارز خروجی بیش از ارقام مشابه ورودی بوده است . علت این امر عمدتا در اتخاذ هدفها و سیاستهای نادرست وتنگناهای اجتماعی - اقتصادی وعلوم توسعه ساخت اقتصادی و زیر بنا نهفته است.
جغرافیای طبیعی استان آذربایجان شرقی نشانگر تنوع اعجاب آور طبیعی و اقلیمی است بطورییكه امكانات و قابلیتهای توریستی منحصر به فردی را به نمایش می گذارد.
باور سازی مجموعه جاذبه های طبیعی، تاریخی ، مذهبی و فرهنگی این استان باید در راستای سیاستهای توسعه ملی و منطقه ای قرار داده شود تا هم زمینه های مناسبی برای توسعه اقتصادی اجتماعی منطقه فراهم گردد و هم موقعیت استراتژیكی منطقه را از نظر همجواری با كشورها، جمهوریهای سابق و تركیه از نظر گردشگری عبوری وبازرگانی تحكیم بخشد.
استان آذربایجان شرقی با توجه به موقعیت و رتبه صنعتی خود درمقایسه با سایر استانهای كشور جاذبه های سیاحتی وتوریستی خود راهر چه بیشتر باید به سایر نقاط كشورهای منطقه و در سطح بین الملل معرفی و عرضه نماید تا بدان وسیله ضمن توسعه فرهنگی موقعیت صنعتی خود را نیز توسعه و تحكیم بخشد.
5) ساختار فرهنگی وهنری
برای شناخت مردم هر قوم و طایفه ای باید فرهنگ عامه یا فرهنگ فولكلور محلی آنها را مورد بررسی قرار داد. مطالعه و آداب و سنتها و آیین جشنهای مذهبی وملی، عقاید، عادات، قصه ها ، افسانه ها، امثال، ترانه ها و اشعار آنها مارا به احوال وافكار وذوق و هنر و روحیات آن مردم آشنا می سازد.
هنر و فرهنگ مردم آذربایجان نیز همچون دیگر هنرها و فرهنگها در ارتباط با عوامل متعدد جغرافیایی اقتصادی از ویژگی های منحصر به فردی برخوردار است.
عمده ترین ویژگی فرهنگ مردم این خطه تكوین زبان و ویژگی های فولكلوریت آن است كه به نحوی درمراسم و سنن برجسته قومی انعكاس یافته است.
فرهنگ یك ملت یعنی سرمایه مادی و معنوی ملت اعم از ادبیات موسیقی ، آداب و رسوم و … می باشد كه اساس آن را فولكلور تشكیل می دهد و بر تمام هنرهای مردم تاثیر مستقیم می گذارد . فولكلور بستگی به تاریخ و اوضاع زمان دارد، چون بنا به خواست زمان هر یك از مواد فولكلوری ، زمان اوج گرفته و زمانی سقوط كرده ا ست. بنابراین مهمترین مسئله ای كه می‌تواند وضع واقعی زمان را نشان دهد، فولكلور است كه در دل مردم بوده و عامه مردم آنچه از اوضاع اطراف خود برداشت كرده در قالبهای ابتدایی ریخته و آنچه بوجود آورده است از صداقت و احساسات او حاكی است و در حفظ احساسات خود صادق بوده و سفارشات در آن دخالتی نداشته است.
در اینجا اشاره كوتاهی به هنرهای هفتگانه در آذربایجان و سیر تحولات آن در این خطه از دوران باستان تاعصر حاضر می كنیم.
1-5) زبان مردم آذربایجان و مختصری ازتاریخچه تركی آذری
زمان امروزی مردم آذربایجان كه به تركی آذری (آذری توركجه سی) معروف است به زبانی گفته میشود كه امروز علاوه بر سرزمینی كه از نظر جغرافیایی نام آذربایجان بر خود دارد، در سرزمینهای وسیعی از نواحی شرقی تركیه و عراق گرفته تا كوهپایه های خراسان و ازسواحل خزر تا سرزمینهای فارس و كرمان به آن تكلم می كنند.
گروهی از محققان زبان پیشین مردم این منطقه بزرگ از ایران را وابسته به زبان باستانی ایران و یكی از لهجه های آن می دانند. كلمة «ترك» از لغت «توره مك» یعنی مثل مشتق شده و به معنی «قوت» نیز آمده است كلمه ترك بر خلاف آنچه در كشور ما معمول شده بیانگر مفهوم نژادی نیست. امروزه اكثر دانشمندان شرق شناس برای كلمه ترك مفهوم فرهنگی قائلند و به كسانی ترك گرفته می شود كه زبان مادریشان تركی و فرهنگی تركی داشته باشند. زبان مردم آذربایجان هیچگونه مغایرتی با ملیت ایرانی آنها ندارد.
دربررسی تاریخچه تركی آذری دو نكته شاخص حائز اهمیت است : نخست ظهور و اشاعه زبان تركی كه با تاریخ مهاجرت اقوام ترك زبان به این مناطق بستگی دارد و دوم زبان شناسی و تحول و تكامل خود زبان در طول تاریخ .
از نظر آثار فولكلوریك ومردمی «داستانها و تصنیفهای همراه موسیقی و ساز آشیقی» تركی آذری غنی تر از سایر لهجه هاست ولی از لحاظ آثار ادبی كلاسیك بعلت كاربرد زبان فارسی مخصوصا درآذربایجان ایران همپای آثار منظوم دیگر لهجه ها نیست. پس از بررسی های انجام شدن از نظر علم زبان شناسی و قواعد و دستورات آن ، زبان تركی پس از زبان فرانسه و زبان عربی سومین زبان كامل در دنیا درسال 1999 شناخته شده ا ست.
جهت دریافت فایل جهانگردی لطفا آن را خریداری نمایید
قیمت فایل فقط 8,900 تومان
برچسب ها : جهانگردی , دانلود جهانگردی , جغرافیا , پروژه دانشجویی , جهانگردی واوقات فراغت , انگیزه جهانگردان , دانلود پژوهش , دانلود تحقیق , دانلود پروژه